İSHAK AĞA ÇEŞMESİ (H.1159- M.1746)

İSHAK AĞA ÇEŞMESİ (H.1159- M.1746)

Beykoz’da İskele meydanındaki( İbrahim Kelle cad) bu çeşmeyi üç sıra halinde sekiz mermer sütunla sivri kemerlerin taşıdığı geniş saçaklı bir çatı örtmektedir. Eni altı, boyu sekiz, yüksekliği ise dört metre kadardır. Çeşme yo seviyesinden aşağıda olduğundan mermer zemine yine mermer basamaklarla inilmektedir. Su, tunçtan yapılmış on lüleden devamlı akmaktadır. Bu lülelerden ortadaki ikisi büyük, iki yandaki dörder lüle ise küçüktür. Kitabesi şöyledir:

“ Sahib-ül hayrât vel- hasenât”

“ Es- Seyyid İshak Ağa”

“ Emîn-i gümrük-i Âsitâne” (1159)

Çeşme tamirler görmüştür. Sular idaresince yaptırılan son tamirde Ekrem hakkı Ayverdi’nin nezaretinde bilhassa nakışları bakımından çeşmeye orijinal şeklinin verilmesine gayret edilmiştir.

Burada ilk çeşmeyi Kanuni Sultan Süleyman devrinde Hasudabaşı olan Behrüz Ağa yaptırmıştır.

İstanbul Çeşmelerinde bu çeşme ile ilgili olarak şu satırlara rastlanmaktadır.

“ Boğaziçi, Beykoz hamamının yakınında bulunduğu “Mirat”ın 231inci sahifesinde görülen Nevres”in on kıtalık kitabesinden anlaşılıyor. Bu manzume Mahmud I’i medh-ü sena erttikten sonra buradaki çeşmenin “Bir gün suyu çekilerek ne ayağı, ne âhırı, ne evveli bilinmez olduğunu, adını “Kuruçeşme” koymalarına az kalmış iken musavver kubbeli, mücessem birkaç lüleli olarak evvelkinden âlâ bina edildiğini, soğuk suyunun Beykoz ehline yaz gününde mangalı düşündürdüğünü ve Hızır himmetiyle Mahmud Han’ı Velinin bu eserinin hüsn-i hitamını gören erbab-ı sahânın tarih söylediklerini “ beyandan sonra şu tarih kıtasiyle nihayet buluyor:

“ Ben de taksîn eyleyüb en sonra tahriri eyledim”

“ Nevresâ bir beyt-i pâk ile dü târih-i celî”

“ Beykoz’un buldu suyun yapdı bu dil-keş çeşmeyi” (1159)

“ Sah-ı bâlâ- menzilet Sultan Mahmud-ı Veli” (1159)

Bugün buradaki meşhur On çeşmeler, kitabede musavver mücessem birkaç lülesi ile tavsif olunan Mahmud I çeşmesine tetabuk eylemekte ise de üzerinde ilk bâni İshak Ağa’ya ait kitabeden başka yazı yoktur.”

Bu konuda İstanbul Ansiklopedisi’nde daha etrafı bilgi vardır. Bundan anlaşıldığına göre Mahmud I Tokat Kasrını Hümayunâbad adı ile yenilettiği sırada Beykozluların susuzluktan şikayet etmeleri üzerine vaktiyle Behruz Ağa tarafından yaptırılıp zamanla harap olmuş bir çeşmenin tamiri için sadrazam Seyid Hasan Paşa’ya emir vermiş oda bu işi İstanbul gümrük Emini İshak Ağaya havale etmiştir. Tamire başladıkatn kısa bir zaman sonra Seyyid Hasan Paşa azledilerek sürgüne gönderildiğinden inşa masrafı İshak Ağanın üzerinde kalmış ve çeşmeyi tamamlatarak kitabesine adını yazdırmıştır.

Muhtemeldir ki Mahmud I çeşmenin tamiri için emir verdikten sonra şair Nevres tarih kasidesini hazırlamış fakat oluşan şartlar karşısında padişahın adını taşıyan kitabe çeşmeye konmamıştır.

İstanbul çeşmelerinde Mahmud I çeşmesi olarak tanıtılan çeşme ile İshak Ağa çeşmesinin aynı yapı olduğunda şüphe yoktur.